«Քաղաքում չի մնացել նման լավ շենք, որ ինչ-որ մեկի սեփականությունը չէ և կազինո կամ ռեստորան չէ»

Հայաստանի գրողների և կոմպոզիտորների միությունների համագումարների շուրջ բարձրացված աղմուկը գրեթե մարել է: Ճարտարապետներն ու թատերական գործիչները նույնպես հրավիրեցին համագումար, անհամեմատ անաղմուկ, բարձրացնելով մայրաքաղաքում, մարզերում և հենց միություններում առկա խնդիրները: Տարեվերջին համագումար է հրավիրելու նաև նկարիչների միությունը: Նկարիչների միության նախագահ ԿԱՐԵՆ ԱՂԱՄՅԱՆԻ հետ մեր զրույցը սպասվող համագումարի, նկարիչների միության գործելաոճի, դրական և բացասական փոփոխությունների, նաև սպասվող նորությունների մասին է:

-Պարոն Աղամյան, ստեղծագործական միությունների գործունեությունը, ընտրական եռուզեռը, ստեղծագործական և այլ վեճերը, ըստ Ձեզ, իսկապե՞ս այդքան մտահոգում են հանրությանը, թե՞ այդ ամենն ընկալվում է իբրև շոու:
-Ես հիմա Ձեզ եմ հարց տալիս` արդյո՞ք հետաքրքիր է, որ մատուցում եք հանրությանն այդ իրարանցումը: Եթե համարում եք հետաքրքիր, մատուցում եք: Ինձ թվում է, հանրությանն այդքան էլ հետաքրքիր չէ:
-Այսինքն, մտահոգության մասին խոսք լինել չի կարող, մարդիկ հետաքրքրված չեն գրողի, կոմպոզիտորի, նկարչի ստեղծածով:
-Շատ ճիշտ եք ասում, հետաքրքրված չեն գրողի, նկարչի ստեղծածով, ավելի շատ հետաքրքրվում են` սա ինչ ասաց, նա ինչ պատասխանեց, կի՞րթ, թե՞ անկիրթ պահեց իրեն: Եթե սա է մեր հասարակությանը հետաքրքրող շարժիչ ուժը, ես ափսոսում եմ:
-Գրողների միության համագումարն արտահերթ էր, կոմպոզիտորներինը համարվում էր ուշացած: Ե՞րբ է հրավիրվելու նկարիչների միության հերթական համագումարը:
-Ըստ վարչության որոշման` համագումարը կլինի այս տարի: Թե որ օրը, երբ, դժվարանում եմ ասել, քանի որ չունենք համապատասխան դահլիճ: Նկարիչների միության անդամները, ըստ ցուցակի, 1000-ից ավելի են, Հայաստանում են նրանցից մոտ 700-ը: Ամենամեծ միությունն ենք մենք: Այնպես որ, մեզ հարկավոր է առնվազն 700-հոգանոց դահլիճ: Դրանք այսօրվա գործող թատրոններն են, որոնք, ըստ երևույթին, վարձ կպահանջեն: Տեսնենք, թե ինչպես ենք խնդիրը լուծելու:
-Օրակարգում ի՞նչ հարցեր են լինելու:
-Օրակարգը կհաստատի համագումարը: Կարող եմ ասել, որ անպայման կլինի իմ զեկույցը` անցած ժամանակահատվածի վերաբերյալ, կլինի վերստուգիչ հանձնաժողովի զեկույցը, ֆինանսական զեկույց, անկասկած կլինեն ելույթներ և, տեսնենք, ինչպես կընթանա:
-Համագումարի նախօրեին կրքեր չե՞ն բորբոքվում:
-Ի դժբախտություն հանրությանը` առայժմ ոչ: Շատ եմ ափսոսում, որովհետև թեմա չի լինի գրելու:
-Ամեն դեպքում, կլինեն ընդդիմադիրներ: Դեռևս չե՞ն բարձրաձայնվում կարծիքներ, դժգոհություններ:
-Առայժմ` ոչ, կան սովորական փսփսոցներ, ասեկոսեներ, ոչ օբյեկտիվ կարծիքներ: Ես աշխատել եմ, իսկ ով աշխատում է, նաև սխալներ է թույլ տալիս: Անկասկած, ես սխալներ թույլ տվել եմ: Ինքս ինձ վերլուծելով` տեսնում եմ, որ այս բանը կարելի էր անել այլ կերպ, կամ այս բանը պետք է արվեր, չարվեց: Դա բնական պրոցես է, չեմ կարծում, թե կլինեն մարդիկ, որ կգտնեն շատ ուրիշ թերացումներ: Շատ ուրախ կլինեմ լսելու այդ բոլոր կարծիքները:
-Նկարիչների միությունը նախագահի այլ թեկնածու ունի՞:
-Ես դեռ լուր չունեմ, անկասկած, կլինի:
-Պարոն Աղամյան, մի կողմից էլ` արդյո՞ք հնարավոր է, որ ստեղծագործող մարդիկ հաշտ ու խաղաղ ապրեն:
-Իհարկե հնարավոր է, ստեղծագործող մարդիկ պետք է հաշտ ու խաղաղ ապրեն: Եթե հաշտ ու խաղաղ չեն ապրում, ուրեմն ինչ-որ մի բան խանգարում է իրենց ստեղծագործական կյանքին: Իսկ Հայաստանում ստեղծագործական կյանքն այնքան մեծ դժվարություններով է ընթանում, որ, իհարկե, նման դաշտում կլինեն իրարամերժ կարծիքներ, դժգոհություններ, խնդիրներ: Բայց հիմնական, բուն պատճառը ոչ թե մարդկային գործոնն է ¥սա էլ, իհարկե, կա¤, այլ այն, որ առհասարակ ստեղծագործական կյանքը Հայաստանում շատ խղճուկ, շատ անարդար վիճակում է: Եվ սրանից է բխում մնացած ամեն ինչը, որ թողած ստեղծագործական ձգտումները, մտածում են, մեղմ ասած, ուրիշ ուղղությամբ:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ այս համատեքստում է տուժում Հայաստանում ստեղծագործական միությունների համբավը: Գաղտնիք չէ, որ դրանք շատ են քարկոծվում:
-Այս համատեքստում տուժում են նույնպես, բայց իմ վերլուծությամբ` դրանք ընդամենը պատվերներ են: Ովքե՞ր են քարկոծում ստեղծագործական միությունները, կասե՞ք ինձ: Կարո՞ղ եք հստակ կառույց, անուն նշել: Հանրության կողմից որևէ հարձակում չկա, ԶԼՄ-ների կողմից կա: Ստացվում է` լրատվամիջոցները հատուկ դաշտ են պատրաստում հանրության համար: Նպատակը մեկն է, որ միությունների կյանքն ավելի դժվարանա, վերջում էլ` ավարտվի: Օրինակ, Հայաստանում փակվել են հարյուրավոր գրադարաններ, ոչ ոք սրա մասին չի խոսում, ոչ ոք չի ասում, որ նկարիչների միությունը պետբյուջեից որևէ ֆինանսավորում չի ստանում, և հանրությունը իրավունք չունի ասելու` դուք պետք եք, թե պետք չեք:
-Միությունները հաճախ որակվում են իբրև կոմունիստական շրջանից մնացած կառույցներ, որոնք գործում են հնացած գործելաոճով կամ առհասարակ չեն գործում:
-Ամբողջ աշխարհում կան գրանցված ստեղծագործական միություններ: Խոսեմ մեր մասին. նկարիչների միությունը եվրոպական, ինչպես նաև նկարիչների համաշխարհային միության անդամ է: Եվրոպական նկարիչների միության նախագահն ընտրվում է 4-5 տարով: 7-8 տարի առաջ ընտրվել էր Թուրքիայի նկարիչների միության նախագահը, մինչ այդ Գերմանիայի նկարիչների միության նախագահն էր: Սա համաշխարհային պրոցես է, մենք ի՞նչ է, դրանի՞ց էլ դուրս գանք: Առանց այն էլ չենք կարողանում լիարժեք մասնակցել այդ պրոցեսներին, քանի որ չունենք համապատասխան գումարներ: Ես մասնակցել եմ նկարիչների միության համաժողովին, որը տեղի ունեցավ Պեկինում` 2006-ին, ամբողջ աշխարհի նկարիչների միության նախագահներն այնտեղ էին, ու կարողացա գնալ միայն այն պատճառով, որ Չինաստանն ինքը հրավիրեց` իր միջոցներով: Հարյուրավոր խնդիրներ են լուծվում, հարյուրավոր միջոցառումներ են անցկացվում, որոնցից մենք, դժբախտաբար, դուրս ենք մնում:
-Խորհրդային տարիներին մեր նկարիչները, քանդակագործները գործուղվել են տարբեր երկրներ, պատվերներ են կատարել ու վերադարձել հայրենիք: Հիմա ինչպե՞ս է ապահովվում կապը դրսի հետ, առհասարակ, պատվերներ ստանո՞ւմ է նկարիչը:
-Այդ տարիների նկարիչների միության անդամն արդեն ապահովված անձ էր: Անդամությունը համարվում էր նաև աշխատանքային փորձ` ստաժ, և հետո նկարիչները թոշակ էին ստանում: Հիմա այդպես չէ, շատ տխուր վիճակ է, մարդը ստեղծագործող է, ոչ մի ուրիշ տեղ չի աշխատում, իրեն չեն համարում աշխատող: Ամեն օր ես այդ ցավը լսում եմ նկարիչներից, բայց ի՞նչ կարող եմ անել: Նկարիչների միության անդամը խորհրդային տարիներին ստանում էր պատվերներ պետության կողմից` նկարիչների միության միջոցով: Նրան պարտավոր էին ծանրաբեռնել այնքան, որ տարեկան ունենար 7 հազար ռուբլի գումար: Դրանից բացի, մի քանի նկար տարվա ընթացքում, այսպես թե այնպես, վաճառում էր, նկարիչների միությունն իր հերթին կազմակերպում էր հանրապետական 1-2 ցուցահանդես, որի ժամանակ գրեթե բոլոր գործերը գնում էր մշակույթի նախարարությունը և այլն: Հասկանո՞ւմ եք` ինչ փառահեղ կյանքով էր ապրում նկարիչը, դրա համար էլ ունեցանք այնպիսի մեծություններ, ինչպիսիք էին Սարյանը, Քոչարը, Մինասը: Հիմա այդ դաշտը չկա:
-Իսկ ի՞նչ դաշտ կա հիմա: Ի՞նչ հնարավորություններ ունի նկարիչների միությունը:
-Չկա որևէ դաշտ: Միությունը գոնե ունի այս շենքը և այս շենքի մի քանի սենյակների վարձակալման գումարով կարողանում է գոյատևել: Եթե դրությունը Հայաստանում ավելի վատանա, վարձակալները թողնեն-գնան, մեր միությունը կփակվի: Մեր ունեցվածքի 80 տոկոսը, մինչ իմ պաշտոնավարելը, վաճառվել է: Եթե մեր բոլոր տարածքները պահպանված լինեին, դրա կեսը տայինք վարձակալման, կունենայինք ամսական մոտավորապես 100-120 հազար դոլար եկամուտ, այսօր ունեք 2-3 հազար դոլար` մեր բոլոր ծախսերը փակելու, այս շենքը պահելու, աշխատավարձ վճարելու համար և այլն: Մենք շատ բան ենք կորցրել:
-Ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում ստեղծագործական միությունների վիճակը քիչ թե շատ բարելավելու ուղղությամբ:
-Որոշել ենք ստեղծել ստեղծագործական միությունների նախագահների խորհուրդ, հենց այսօր ինձ ընտրեցին այդ խորհրդի նախագահ` մեկ տարով, պայմանական, իհարկե: Բոլորիս կարծիքը հետևյալն է. ստեղծագործական միությունների դեմ պատվիրված հարձակումների նպատակն այն է, որ այս շենքերին տիրանան: Քաղաքում չի մնացել նման լավ շենք, որ ինչ-որ մեկի սեփականությունը չէ և կազինո կամ ռեստորան չէ:
-Իրատեսակա՞ն են այդ նկրտումները:
-Ես չգիտեմ, եթե հանրությանը համոզեն, որ մենք ավելորդ ենք, մեզ ճնշեն, և մենք չկարողանանք գոյատևել, կլուծարվենք, շենքերը կդառնան պետական: Պետությունը աճուրդով կվաճառի: Ես մի հոդված հիշեցի, վերնագրված էր այսպես` «Լացուկոծը կդադարի միայն այն ժամանակ, երբ ընդունենք օրենք ազգայնացման մասին», այսինքն, պետությունը կարող է այս շենքն ազգայնացնելու որոշում ընդունել: Լրատվական միջոցների` հասարակությանը ներկայացրած մի օրինակ նշեցի, հարյուրավոր նման օրինակներ կան:
-Պարոն Աղամյան, նշված խնդիրների բովում ինչպե՞ս է ներկայացվում մերօրյա նկարիչը:
-Ցուցահանդեսներով: Նկարչի ամենամեծ երազանքը միշտ եղել է ցուցադրվելը: Մենք տարեկան մոտ 50-60 ցուցահանդես ենք ունենում: Դա մեծ թիվ է, և շատ ծանր աշխատանք է: Նույնիսկ նշածս փառահեղ ժամանակներում մոտ 30 ցուցահանդես էր կազմակերպվում: Փաստորեն, այսօր ավելի շատ ենք աշխատում:
-Ցուցահանդես-վաճառքները հնարավոր համարո՞ւմ եք:
-Մենք ոչ առևտրային կազմակերպություն ենք, իրավունք չունենք առևտուր անելու, բայց եթե մեկը նկարչի գործը ուզենա ձեռք բերել, իհարկե, կարող է գնել նկարչից: Բայց վաճառք չկա, որովհետև գնորդ չկա: Հասարակությունն այնքան փող չունի, որ փող տա արվեստի գործին: Հասկացող մարդիկ հազիվ են իրենց գլուխը պահում, իսկ չհասկացողի համար` արվեստ կա, թե չկա, կարևոր չէ:
-Ձեր խոսքից հասկացա, որ փոխայցերի մասին խոսք չի կարող լինել: Բայց մեր նկարիչները դրսում ներկայանում են:
-Փոխայցերի մասին խոսք չի կարող լինել: Ես էլ տասնյակ ցուցահանդեսներ եմ ունեցել Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Կորեայում, Չինաստանում, բայց` անձնական միջոցներով, տեղի պատկերասրահների հրավերով և այլն: Վերջին տարիներին չեմ էլ հասցնում գնալ: Դրսում շուկա կա: Դրսի ցուցահանդեսի ժամանակ գուցե գնվի նկարը: Բայց վերցնենք Մոսկվայի օրինակը, որն ավելի մոտ է թվում: Մոսկվայի նկարիչների կենտրոնական տան միայն ցուցասրահները 20 հազար քմ են, եթե ուզում ես ցուցահանդես անել, կարող ես, բայց պետք է վճարես: Մեկ գծամետրն արժե 200-300 եվրո` ինն օրվա համար: Այսինքն, տասը գործ ներկայացնելու համար առնվազն 2000-3000 եվրո պետք է վճարես, արդյունք էլ կլինի, թե ոչ, ոչ ոք չգիտի:
-Միության գործունեությանը վերադառնանք: Ի՞նչ խնդիրներ եք հաղթահարել Ձեր պաշտոնավարման տարիներին, և որո՞նք են այն խնդիրները, որ այդպես էլ չեն հաղթահարվել:
-Մի խնդիր կա, որ հաղթահարվել է, շատ տարօրինակ խնդիր է. Հայաստանի նկարիչներն իրենց գործերն անգամ արտահանելու կամ իրենց հետ այլ երկիր տանելու համար պետք է թույլտվություն ստանային, գումար մուծեին: Աշխարհում նման բան չկա: Մեծ դժվարություններով, 6-7 տարի պայքարելուց հետո, իմ ջանքերով, հաղթահարել ենք: Հիմա, այսպես ասած, քաղաքակիրթ օրենքով ենք գործում, նկարիչը կարող է իր ստեղծագործությունը վերցնել, գնալ արտասահմանում ցուցահանդես անել: Սա մեծ ձեռքբերում է: Չենք կարողանում հաղթահարել արվեստանոցների գույքահարկը նվազեցնելու հարցը: Հաջորդ չհաղթահարված խնդիրը բոլոր միություններին է վերաբերում. դա ստեղծագործական միությունների մասին օրենքի բացակայությունն է մեր երկրում: Մեկ օրինակ բերեմ. Էստոնիան ունի օրենք նկարիչների միության մասին, ոչ թե` ստեղծագործական միությունների: Որովհետև հասկանում են, որ ամեն միություն ունի իր առանձնահատկությունը: Մեր Ազգային ժողովը Եվրոպայի թելադրանքով` գենդերի մասին մեր ազգին վնասող օրենքն ընդունում է, իսկ մեր մշակույթին աջակցող օրենքը, որի մասին տասը տարի է` խոսում ենք, ուրիշ երկրների օրինակն ենք բերում, չի ընդունում: Վերջին տեղեկություններով` այդ օրենքի նախագծերից մեկը մտել է ԱԺ-ի մեծ օրակարգ: Սա շատ լավ լուր է մեզ համար:
-Պարոն Աղամյան, ի՞նչ կասեք գեղարվեստի կոմբինատի մասին, գործո՞ւմ է արդյոք, ի՞նչ գործառույթ է իրականացնում: Ես առիթ ունեցել եմ այնտեղ լինելու, տարածքն անբարվոք վիճակում էր, նոր-նոր աղբակույտերից էին ազատում:
-Երբ ես դարձա միության նախագահ, այդ տարածքը չուներ սեփականության հավաստագիր, կարելի է ասել, օդի մեջ կախված էր: Անցյալ տարի միայն կարողացանք օրինականացնել: Հիմա դա նկարիչների միության սեփականությունն է: Կարգի է բերվել, բայց նաև շատ ծանր վիճակում է, քանի որ պատվերներ չկան, և տարածքը պահելը դժվար է:
-Որքան ինձ հայտնի է, կոմբինատում պետք է վերանորոգվեին մայրաքաղաքի վնասված հուշարձանները:
-Մենք էլ էինք այդպես կարծում, բայց ոչ ոք մեզ չդիմեց այդ հարցով:
-Անգործությա՞ն է մատնված կոմբինատը:
-Որոշ պատվերներ լինում են, սակայն կոմբինատն օգտագործում է իր հնարավորությունների 5-10 տոկոսը: Այդ տարածքում նաև արվեստանոցներ ենք բացել, տրամադրում ենք միության երիտասարդ նկարիչներին:
-Հանրային կարծիք է ձևավորվել, որ ստեղծագործական միությունների նախագահները, ովքեր երկար են պաշտոնավարում, կապ ունեն գործող իշխանությունների հետ: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
-Ոչ մի ապացույց չկա այդ ենթադրություններին և չի կարող լինել, քանի որ պետությունից ոչինչ չենք ստանում` ո՛չ աշխատավարձ, ո՛չ աջակցություն: Ես ուրախ կլինեի, եթե պետության, այսինքն` մշակույթի նախարարության հետ համագործակցության եզրեր ունենայինք` որ իրենք մեզ պատվերներ տային: Մենք ինքնուրույն ենք գործում, ոչ մեկին պարտական չենք, ոչ մեկից կախվածություն չունենք:
-Մեր քաղաքը, ըստ Ձեզ, ներսի՞ց, թե՞ դրսից բարեփոխվելու կարիք ունի:
-Իմ կարծիքով` երկուսն էլ ունեն շտկվելու կարիք, ինձ բոլորովին չեն գոհացնում քաղաքաշինական այն հիմունքները, որոնցով զարգանում է Հայաստանը, մանավանդ` Երևանը:
-Իսկ ներքի՞ն խնդիրները, մեր իրականությունն ու ժամանա՞կը:
-Քաղաքակա՞ն հարց եք տալիս. միության կանոնադրության մեջ հստակ ասվում է, որ մենք իրավունք չունենք զբաղվելու քաղաքական հարցերով կամ հարելու այս կամ այն քաղաքական ուժին: Այսինքն, որպես նկարիչների միության նախագահ, չեզոք եմ այս հարցում: Բայց ես նաև քաղաքացի եմ, մտավորական: Ես ունեմ իմ հստակ դիրքորոշումը, իմ խոսքը միշտ հնչել է ու կհնչի:
-Ի՞նչ կասեք Ձեր ստեղծագործական գործունեության, ծրագրերի մասին:
-Հոկտեմբերին վերջին գործս ներկայացրել եմ հանրապետական ցուցահանդեսին: Ամեն օր արվեստանոցում եմ, աշխատանքից հետո շտապում եմ այնտեղ` իմ երկրորդ աշխատանքին կամ առաջին, չգիտեմ:

Զրույցը`
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ